Những ngày cuối cùng của năm cũ, bà con người Tày ở các xóm núi Thu Lu, xã Giáp Đắt, huyện vùng cao Đà Bắc (Hòa Bình), lại tất bật cùng nhau chuẩn bị lễ vật để dâng cúng tổ tiên, tổng kết lại một năm hăng say lao động và đón Tết, cầu cho một năm mới ấm no, đủ đầy.

Hôm nay, gia đình ông Xa Văn Vì cũng chuẩn bị mâm cỗ với đầy đủ các món ăn truyền thống của cả ngày Tết và lễ cơm mới để dâng cúng tổ tiên. Anh chị em họ hàng, làng xóm và cả gia đình thông gia đều tới để giúp gia chủ làm lễ cúng tiễn năm cũ, đón năm mới và mời tổ tiên về cùng ăn Tết.Đây là lễ cúng truyền thống quan trọng nhất đối với mỗi gia đình của đồng bào dân tộc Tày, mang ý nghĩa tổng kết một năm sản xuất, dâng thành quả lao động cúng đất trời, cầu mưa thuận gió hòa và bày tỏ sự tôn kính lên ông bà, tổ tiên đã khuất.

Ngày làm lễ, cả gia đình dậy sớm, quần áo, đầu tóc gọn gàng sạch sẽ. Đàn ông thì thịt lợn, thịt gà, phụ nữ đồ xôi, thổi cơm.

Trong những ngày lễ quan trọng này, người con dâu giữ vai trò quan trọng nhất. Mọi việc diễn ra chu đáo, đầy đủ hay không là do sự nhanh nhẹn, đảm đang của người con dâu trong gia đình.

Bếp lửa là nơi diễn ra các hoạt động chính trong nhà, vừa là chỗ đun nấu, bảo quản lương thực, vừa là nơi thờ Thần bếp lửa nhằm xua đuổi tà ma, đề phòng thú dữ và cầu mong sự may mắn, đầm ấm, no đủ.

Ngoài việc chuẩn bị đầy đủ lễ vật, nhân lực, vật lực, thì buổi chiều trước ngày làm lễ, cả gia đình dọn vệ sinh nhà cửa, vườn tược, ao chuồng cho sạch sẽ. Đến tối lấy gạo nếp và gạo cốm cùng các loại thịt thú rừng đã phơi khô ra ngâm để chuẩn bị cho ngày mai thật chu toàn.Những người phụ nữ quây quần bên nhau, người thì giã bánh dáy, người lại gói bánh chưng. Bánh chưng và bánh dáy cũng là hai món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ cúng của bà con nơi đây.Hiện nay, cỗ cúng và các nghi lễ đã được bà con làm gọn nhẹ hơn so với xưa kia. Nhưng tất cả đều thể hiện mong ước của con cháu, hy vọng ông bà, tổ tiên sẽ phù hộ cho gia đình sang năm mới mạnh khỏe, may mắn, bình an.